Baibal Ah Hnam Timi A Um Maw? By- Rev. Dr Hai Vung Lian

Laimi hi kan thatnak le miphun sunglawi kan sinak tampi a um ve ko nain, miphun hme le miphun vanchia taktak kan si tiah ka ruahmi cu, "Hnam" kan zumhmi hi a si. Hi "Hnam" kan zumhmi hi, Lai miphun chan tamtuk hnu ah a kan piltertu le thanchonak dawntu thil nganbik pakhat kan ngeihmi a si. Ruah lengmang ah, hi "hnam zumhnak" nih Laimi hi sal ah a kan tanter. Lairam lawng ah siloin ramdang mifim ram-Europe, America, Australia le Canada tiang in a kan zulh i, sal ah a kan ser.

Krihfa kan si kan ti nain, "Hnam zumhnak" in, Laimi Krihfa kan luat kho rih lo. Laimi kan Jesuh hi, a hme tuk. A cak lo tuk. A derthawm tuk. Zeicatiah kan zumhmi Jesuh Krih nih kan zumhnak le ruahnak a tleng kho lo. Hnam kong ah ka ruat tawn. Laimi Krihfa tampi kan Jesuh hi cu, "Bible nih a chimmi Jesuh taktak khi a phan lo. Laimi nih kan siter duhmi Jesuh tiang lawng a si" ti khi ka ruat tawn. Nang na zumhnak zeidah a lawh ve?

Ka ruat lengmang. "Hnam" kan zumhmi nih hin, Lai miphun chung ah, thleidannak fak tuk in a chuahpi. Nisawhnak, thlanglamhnak, neknak, serhsatnak, nautatnak, zeirellonak, zohchuknak le minung sinak thahnak a chuahpi. Hihi mithiang aa timi hna nih "hnam ngei timi an hmuh ning hna a si."

Cun "hnam ngei" tiah timi hna caah thinlung lei theipar chia taktak tam tuk a chuak. "Phuhrunnak, zeihmanh ka silo timi ruahnak ngeihnak, mi kan lo lo timi ruahnak ngeihnak, mi thinlung canh lo nak, ningzahnak, mithmai bitnak, mi zeirellomi ka si timi ruahnak ngeihnak, thachiatnak, lungthin dernak, mah le mah i zumhlonak le zeidang lungthin rawhnak tam tuk a chuahpi." Ngaknu tlangval aaa duh ko mi zong, hi zumhnak ruangah nulepa nih khenkham an tong. Romeo le Julius tuanbia bantuk Laimi kan sining ah tampi aum cang. A pawi tuk.

Laimi hi khua fak pi'n kan ruat maw timi ruah a herh. Mi pakhat khi "hnam ngei" tiah kan ti tik ah, "A sining kan thah" a si. Vawleicung ah hin "Lainawn" hi phun hnih a um. (1) Nunnak lak piak a si; (2) A nunnak lak tunglo in a sining thah zong hi "Lainawn" pakhat a si. Cu hna pahnih lakah, "Nunnak laknak nakin sining thah piak hi, a fak deuh." Thih cu kan thi ko i kan thei ti lo. Kan nung ko tung nain sining thah cu, a fak tuk. Cucaah minung tampi nih, lai cu kan nawng lo nain, minung hawi sining cu tam tuk kan thah tawn hna. Cucaah Laimi hi "Midang sinak a that biktu miphuh pakhat kan si" tiah ka ruah. Cucu "mikip hnam ngei" tiah kan timi hna hi an si. 

Ngaknu muisam dawhdawh le tlangval muisam dawhdawh zong an sining kan thahmi hna, an sining lai kan nawnmi hna an tam tuk cang. Cucaah Lairam ah nu zaza, pa zaza, ei-lo sa (els) bantuk in kan chiahmi hna an tlawm lo. An chungkhar sahlawh cingla vialte techin fapar chan tiang an sining kan thah hna. Cucu ruah ah Lai miphun hi miphun vanchia pakhat kan si tiah ka ruat.

Hnam kong hi, ka ngakchiat lio tein ka pawm lo. Ka zum fawn lo. Ka zumh lo caah ka tih fawn lo. Ka tih fawn lo caah, mi zei he paoh ka kawm kho. Ka eiding ti kho. "Hnam a ngei" an timi hna he, kan umti zongah ka zei hmanh a ti bal lo. Zeicatiah ka zumh lo caah ka caah "hnam" cu a um lo i, zeihmanh a si lo. "Zero" hmanh ah "Zero" nakin a niam deuh. Ka thih tiang zong in ka zum hlei lai lo.Ka caah hnam cu sullam a ngei hlei lai lo. Pastor ka si hnu, Krih dawtnak ka theih deuh hnu, Bible le Pathian biatak ka theih deuh hnu chinchin cun ka zum lo chin lengmang. Ka pawm lo chin lengmang.

Cucaah Muko Makazine le CACC Makazine ah "hnam kong" hi ka rak tial hna. Ka thinlung ah a chuak pengmi cu, a diklomi zumhnak "hnam zumhnak" doh hi a si.  Zeicatiah "Lih zumhnak le biatak a si lomi doh cu Krihfa kan rian a si." Pathian nih maw ka thinlung ah a chuahter hnga? Pathian nih a ka fialmi maw a si hnga ti cu ka thei lo. Asinain, "Hnam kong hi Laimi fiannak ding caah Pathian nih doh a ka fial a si hnga maw?" timi ka ruat theu tawn. Pathian nih cun ka hnakkhaw ah bia a ka chim lo nain ka thinlung ahcun a chim in ka ruah ve. Cucaah "Ka nun chung hnam kong hi ka doh lai" tiah ka tim.

Zeicatiah Lai miphun hi, "Hnam zumhnak sal" in kan luat lo ahcun, kan miphun chungah thleidannak, nihsawhnak le ningcanglo tinak (injustice) a um peng ding a si. Hnam kong fiang tein theih a duhmi nih cun, Laimi Zumhnak le Western Medicine tiah ca ka tialmi kha rel ahcun a fiang ngaingai lai. Cu ahcun a si taktakmi thil tamnawl ka tial. Missionary Dr. East hmanh kha, Hakha peng khua pakhat ahcun "hnam ngei" ah an ka ruah le eidin zong an ka zorh duh lo a ti. Cu tluk cu kan rak si i, cu thil nih kan ruahnak a rak niamnak a langhter ko.

USA ah Laimi tam tuk kan phan cang. Khua kip ah kan um hna. Vawleicung ram fimbik ah kan um nain Lai zumhnak "Hnam zumhnak" cu kan i pempi chih. Kan pumpi cu USA ah a um nain USA nih khua an ruah ning le thil an hngalh ning cu kan i hrawm kho deuh rih lo. Cucaah khua tam nawn ahcun "hnam zumhnak" zong kan kaltak kho lo. Laimi tamnak khua cheukhat ah a tanglei thil si taktakmi tlawmte ka van tial:

1. Laimi pakhat cu "Hnam nih a rak ka tuah; ka molh; ka paw a fak; ka thi deng" a ti. Sibawi te nih an zoh. A phunphun in ah hneksak dih hnu ah, "Hnam nih a ka tuah tiah a rak ruah hrawng a ngakchiat lio ah, na paw ah rungrul (infection) a rak um. Cu rungrul nih na ril a rak hmatter i, hnai a rak khuar. A dam cu a dam cang nain, hma-hnai cu na pawchung ah aa dil caah, cu nih atu i damlonak hi a chuahpimi a si; a hnai cu dawp i chuah a hau" tiah an ti. An chuah piak i a dam.

2. A dang pakhat cu fak ngai in a zaw. A mang a chia. "Hnam nih a ka tuah" tiah a ti. Biatak tein an chek an zoh tikah "Cancer na si" tiah an ti than.

3. A dang pakhat cu, "A ha a fak tuk. Rawl a ei kho ti lo. A ha nih le a tha mi a lo fawn. Cucaah thichia a si" tiah a puh. X-ray in an zoh i, "Na ha kuat aa tim. A chungah rungrul a um caah a fak. A fakmi pawng ummi ha dang zong hi, a chonh lai caah, a hlankan in phawi chih an hau" tiah a thami haa zong an phawi chih than. A dam hawi ko.

4. A dang pakhat cu, "Amang a chia. Tihphannak a ngei. A lau. A paw a fak. A kutke a sawm. A ther. A khua a sik. A paw a fak. Lungfim lo dengmang in a um." Amah nih cun a mang a chiat tik ah, "thichia" a puh. Sizung ah an zoh i, a thi an chek tik ah, "Na thi ahpotessium, Iron le calcium na bau tuk caah a si" tiah an ti. An thlawp i a dam than.

5. Mi pakhat cu lungfim lo in a um. Bialo le bialo a chim. A mah nih cun "thichia le hnamrung" a puh. Doctors te nih a thi an chek; a phunphun in voi tam tuk an hniksak; bia tam tuk an hal. A donghnak a phi an chuahmi cu, "Hihi cu cultural disease (nunphung nih a chuahtermi damlonak) a si. USA cu an nunphung a rit tuk le nangmah bantuk in ramdang in a rak pemmi hna, mi tampi an damlonak pakhat 'stress' na si" tiah an ti. Lungthin daihnak si an pek i a dam diam. Nihin ni tiang rian a tuan peng ko.

Hi a cunglei thil (5) hi Laimi tambik nih kan tonmi thil an si. Western Medicine fimnak in zoh ahcun, theih khawhmi deuh an rak si ko hna. Asinain Laimi cu fimnak le theihhngalh ah kan rak bau tuk caah, kan damlo paoh ah "thichia, hnam, khuachia, khuavang, inn-hmun suar le lo-hmun suar kan rak puh." Cucaah "theihhngalh" (knowledge) tam deuh ngeih tik ahcun, "hnam zumhnak" lo te lai.  

Minung cu kan umnak khua-ram le nunphung hawih in kan thang. Khua kan ruat. Tahchunhnakah, kan fale cu USA ah an chuak. Lairam ah an thang ti lo i, "hnam" kong hrimhrim an thei lo. An theih lo ahcun zumh awk zong a um lo. An zumh lo ahcun zawt awk le molh awk zong a tha lo. An zawt le an molh ahcun "hnam" an puh fawn lai lo. Thil dangdang an puh ko lai. Ka fale thisen cu 100% Laimi an si nain, an thannak hmunhma, nunphung, fimnak, sining le theihhngalh (knowledge) aa dan caah, "hnam" kong chimh ahcun, "What?" ti hrawng lawng a dong ding khi a si. A pawm in an pawm kho lai lo. Chimh ahcun, "How" zeitindah a si khawh an ti men ko lai. Cucu kai lawmh ngaimi a si.

Kan fale cu Laimi taktak an si nain, Pathian nih nih ramdang ah a chuahter hna i, ramtha le nunphung tha ah an chuak. An khuaruahmi hi "logic" (zumh tlak si maw silo) timi le "scientific a si maw" (teihpan-ni in a dik maw?) timi lawng tein khua a ruat ding an si. Cucaah an nih cu "Hnam" zumhnak sal in an luat. An nih cu "Hnam zumhnak nih sal ah a tlai kho ti hna lai lo." 

Nunphung thlen hi a har tuk. Kum tamtuk zumhmi le nunpimi cu hrawh a fawi lo. Kan thisen ah a nun tuk caah a si. CACC Makazine ah siseh, Muko ah siseh "hnam" umlonak kong ka rak tialmi zong a pawmmi an um i, a pawm bak lomi an um ve. Ka "welcome" veve hna. Atu ka tialmi ca zong, micheu khat nih a pawm lo mi tampi an um ko lai. Kei ka dirhmun le zumhnak cu, ka tial ning taktak te hi a si. "Hnam" hi ka zum lo. Zei tiah "Biatak" a si lo caah a si. Ka zumh lo caah, "Hi hnam zumhnak hi, ka thih tiang doh ding ka tim." Zeicatiah cucu Pathian nih ka thinlung ah a ka fianter ve mi a si tiah ka ruah caah a si.

Ka doh lai ka ti tik ah, a ruang a um. Hnam ka pawm lo nak a ruang cu, Bible ruangah a si. Zeidang ruangah a si lo. Ka farle le ka tunu zong a molhmi le bialo bialo chimmi an um ko. A paw fakmi, a ha fakmi le a phunphun an um ko. Zei ruang a si cu ka thei lo nain, "hnam" cu ka puh kho hrimhrim lo. Minung kan damlonak cu  ruang tam tuk a um. A ruang chim cawk lo le theih khawhlomi tam tuk a um. Nitlaklei zeitluk doctor thiam le seh thilri tha zong nih a hngalh khawhlomi damlonak a um ve ko. 

Cucah molhnak zong a ruang tam tuk a um kho i, "Laimi nih hnam rumro kan puhmi cu, a taktak silo in kan zumhnak kan nunphung ruang tu ah a si deuh." Cu kan zumhnak le nunphung cu "khuachia nih caan tha lak riangmang in, minung min in aa chim tikah, aa chimmi min paoh kha "hnam ngei" kan ti cang hna. Cuticun hnam aa thawknak a si. Zohchuknak, zei rellonak le nambehnak in aa thawk.

Bible kan zoh tik ah, Lai bible ah "hnam ngeimi nu" (Exodus 22:18) timi khi Mirang ahcun "witch" (KJV) le "sorceress" (NIV, NLT, NASB) ah an leh. Cun "hnam-ngei" (Deuteronomy 18:11) tiah an lehmi khi, Mirang bible ahcun "witch (KJV)" asiloah "sorceress" tiah an leh (NIV, NLT, NASB) than.

"Witch" le "sorceress" hi aa khatmi an sinung le an tuahmi aa khatmi an si ko. Cucaah hi hna kong hi kan fian deuhnak ding caah, an tuanbia le sining ruah le tuak a hau. Nichuah Laifang ram (Middle East) le Mesopotamia ram hrawnghrang i an biaknak, ni fatin te an nunning, an sining le nunphung ah zei dah an rak si timi zoh a herh.

Exodus 22:18 nak ahcun Hebrew biafang ahcun "nu" caah hmanmi biafang a si. Exodus 18:11 nak ahcun "pa" caah hman a si "sorcery" tiah Mirang ah an tial. Nu zong pa zong nih an rak hmanmi a si kho tinak a si. Nichuah Laifang ram le Mesopotamia hrawng ahcun hi fimnak hi, cawn le thiam khawhmi an rak si.

Cucaah Lai bible ah "hnam" tiah a lehmi biafang "witch" "sorcerer" "sorceress" timi hna khi, Laimi nih hnam kan timi phun an si lo. Cu thil nih a langhtermi cu "Bible ah hin Laimi nih hnam kan timi phun a um lo" ti a fianter. Laimi bible lettu hna nih, "Exodus 22:18 nak le Deuteronomy 18:11"  zawn i bible biafang kan lehmi, "hnam ngeimi nu" timi le "hnam ngei" timi hi thlen a herh. Zeicatiah "Laimi nih kan timi hnam phun an si lo caah a si."

Rev. Adoniram Judson nih a lehmi Kawl bible ahcun, "sorceress" timi khi "sungmah (Ex. 22:18) tiah a leh. "Sorcery" (Deut 18:11) khi, "weit-za a tat" (Deut 18:11) tiah a leh. Kawl sining zoh tik ah, "Sung" timi a um. "Sung-mah" timi a um nain "Sung-hti" timi a um lo. Sung-mah timi biafang hna hi, Kawl nih "Nu hna neknak in an rak auhnak hna biafang in aa thawkmi a si." Cun "weit-za a tat" cu cawn le thiam khawhmi a si tinak a si. Cun Kawl tuanbia zoh tikah, Minung fimnak sannak hmun-Yangon le Mandaly le khuapi dang- ah "sung" hi um in an ruat lo. Zaw-ne, Irrawaddy Nelrawn le a dang Kawl khuate pawl, fimnak thancho lonak hmun lawngah a um in an ruah.  An fim deuh paoh ahcun a lomi thil a si. Kawl tuanbia zoh tikah, hnam zummi hi, "Ruahnak le tuaktannak ah, a thangcho lo mi lawngte an si" timi kan hmuh khawh.

Minung hi bible leh zong a biapi. Cun Bible hi tlaih sual zong a pawi tuk. "Pathian bia asi" ti rumro in kan i tlaih le bible nih a ti ning paoh in kan tuah taktak lai ti ahcun, "thahnawn ding" kan tam tuk hnga. Bible an rak i tlaih ning a dik lo caah le minung an rak hruh tuk lehpek caah, "hnam" he pehtlai in vawleicung ah ngaihchia taktak a simi tuanbia hi Krihfa ram-Europe le America- bak ah a rak chuak.

Europe zong ah an rak thancho hlan ahcun, "hnam tuah" cu an rak zumh ve i, "hnam ngeimi a si" timi ruangah patar, nuhmei le nu tam tuk an rak thah hna. Cucu "witch hunting" (hnam ramvaih) tiah an rak ti. Kum zabu 16nak in 18nak tiang a rak chuak i, abik in aa rungveng kho lomi lunghrinhmi nutar hi an rak thah khun hna. An tuak tikah minung zapite thahmi hi 400,000 in 600,000 kar an si lai ti a si. "Hruh le bible ningcang lo tlaih" hi a rak pawi taktak. Hi chan Krihfa hruaitu tampi hi, tu chan Iraq ramISIS nak in an sual deuh.

 USA zong ah, "Salem khua" ah nu tamlak te "hnam ngei" timi ruangah taza an rak cuai hna. February 1692-May 1693 karlak ah a si. Cucu Salem witch trials ti a si i, cauk le capar rel ding tampi a um. Minung 20 an rak thah hna. Nu 14 an i tel i nu pakhat cu hri in an thlai. A dang upa (3) le ngakchia (2) cu thawnginn ah an rak thi. Kum zabu 17 nak ah Massachusetts le Connecticut ah upa nu 12 an rak thah cang hna. Hi thil hi, hruh ruang le zumhnak hman lo ruang le Bible hman lo in tlaih ruangah a chuakmi a si. An fim tik le Pathian biatak an theih tik ahcun, an palh timi kha vawleicung pumpi theih in tuanbia nih a chim cang.

Hi bantuk in Krihfa an si ko nain, mithah lainawn tiang hna an rak ngamh i an rak tuahmi a ruang cu, Bible ah "witch/sorceress" cu nan nunter hna lai lo" timi ruang ah a rak si. Abik in Biakam Hlun Bible hi, minung nunphung, upadi le vawlei sining hawih in tialmi tampi a rak um i, chan tiluan hawih in zulh le hman awk tha ti lo mi zong an um ve cang. Judah mi zumh ning hawih in an tial caah, kan Laimi sining he aa tlaklomi zong an um ve.  

Bible tuanbia ruah setmat ah, minung cu Adam le Eve cithlah viar kan si. Buanchukcho hi BC 4004 BC tiah an ti. A cheu nih an tuak setmat tikah 2348 BC ah a si an ti. Zeipoh va si ko seh. Minung dihlak hi buanchukcho hnu chuakmi kan si. Noah cithlah kan si hna. Pa pakhat, nu pakhat chung chuak kan si. Tiiram, khuacaan, eidin, umnak hmunhma aa dan caah kum tam tuk kan um tik ahcun, Mirang, Minak, samkir, sam ding, mi-eng ti'in a phunphun kan chuak.

Zeibantuk kan si zong ah Bible hi Pathian bia a si i, a dik si ahcun "Bible ah hnam a um lo." Holh lettu kan Laimi sinak he aa naih bik in an leh bia tu a si.  Unau chuakkhat chung in "Pakhat hnam ngeih i, a dang pakhat ngeih lo zong" cu "logic le scientific" phun in zoh tik ah a si kho lo.

Cucaah "Hnam a zummi" paoh au, Pastor kan si zong ah, evangelist kan si zongah, zeibantuk Krihfa kan si zongah, Bible bia le Pathian bia a pawm lomi kan si timi kha kan i fian a herh. Zeicatiah Bible ah hnam a um lo caah, Pathian nih a sermi a si lo. Minung nih an ser chawmmi a si. Kan umter chawmmi a si.

Laimi mifim cathiam, ramdang phanmi le abikin ram hruaitu le biaknak hruaitu hna nih Bible le Pathian bia hi thuk deuh in ruah le i tlaih i, Laimi kan zumhnak "hnam zumhnak" hi, doh le hloh a herh. Culoahcun kan miphun chung ah a diklo mi zumhnak nih, kan khuaram ah zomhtaihnak, thleidannak, nihsawh thlanglamhnak, serhsatnak le thangchiatnak a dong kho ding a si ti lo.

Catialtu: Rev. Dr Hai Vung Lian
Semnak Lairam Blog ah Dr. Hai Vung Lian nih capar thatha a tialmi rel khawh a si.

I KUHNAK NIH A LANGHTER MI SULLAM. By- Ngun Hlei Iang & ...

1. Nuleva ikup cu i theihthiamnak le i ngaithiam tinak asi.

2. Aa duhmi nungak tlangval i kup cu lunglomhnak  a thlum-al zia i hromtti asi.

3. Hawikom i kup cu i hawikomhnak le kan zumh timi langhternak asi.

4. Isik dih hnuah i kup cu kan ngaithiam cang tinak asi. Lungtak asilo hmanh ah mu:-)

5. I tthen hnu kan iton than tikah  ikup cu kan ngaituk ka lungthin acawlcang tinak asi.

6. I tthen lai i kup cu kan tthensianglo kan ruahchan peng tinak asi.

7. Thazang a dermi kup cu thangzang kan pek kan bomhchanh ko tinak asi.

8.  Fanu fapa le nu le pa nih kup cu kan dawtnak asangtuk tinak asi.

Kan i kupnak aruang cu pakhat le pakhat kan i herh caah asi.  Minung pakhat nih bawmh a herhtuk lio caan i na bawmhh khawh khi cunu cupa caah man a ngeihbik caan asi. I kupnak i  a thlum-alnak  cu aw a ngeilomi biafang bantuk asi.

Note;  Ka ngakchiat lio ahcun movie siseh adangdang ah aa kupmi kan hmuh poah ahcun an i duh tilawng in kan ruat. Arak silo ziakha mu. Pakhat cio caah thazang siko seh.

Ngun Hlei Iang le a u nu Ninenine Sanay ttialmi an cawh...

News Tialtu Hna Hi Daw Hna U. By- Chelsea Bawi

Thla 3 dan i a chuakmi magazine ah khuachel i ca hei tial bal ve, biazai le tuktak tlawm tete mah Facebook inn ah hei post nak men in nifatin thi le bawk i thawng tialtu pawl nun he chimh cawlh a hmangmi Laipa mifimthiam kan tamtuk.

Taktak ngaingai lo ahcun news 20 tluk rel hnu ceu ah news 1 tluk lawng tial khawh a si i, lahkhah zong hmuh lo pek lo bakin nifatinte catialtu pawl nun chim phun in mi awt a hmangmi pasaltha ai timi pawl hi zangfak ngai an rak si. Thlakhat ah voikhat catial mi tham ahcun mifim le thiamsang lawh viar a si, nikhat ah ca 5 tluk tial peng ve cio ahhin pei lung a fimput tawn cu dua le.

Kei thil sining kai fiangtuk cang le catialtu pawl va sawi hi ka tih tuk, mit le thluk nih nikhat ah 5-10 tluk ca post cu a celh lo. Cun, Laimi kan news a tialtu pawl sawi a hmangmi pawl hi ka ngiatziar tawn hna ah zei ngaingai a rak si lem lomi le mipi nih an uar mi an si lem bal lo.

Catialtu: Chelsea Bawi ( Tulio Laimi Group nganbik Rawn Chin Addmin)

LAIMI HI BIBLE AH AUM LO MI TAHCHUNH LE CHIM KAN THIAM TUK, APOI TAK. By- Johnf Thawng

Biakam hlun ca uk ii hmasabik (pan) panga timi le Tateuch(hmasabik)timihna khi John4:ff chung ii saikar khuami Samaria minu,va panga nangei cang ati mi kha asi tbk, David nih Goliath a cheih nak lungtakep hna kha Isaiah 9:6 chung i Khrih min kha asi tbk, Zisuh nih aicit mi Lafa te hnakhaw pahnih kha Biakam hlun le Biakam thar asi tbk,Ballak nih ai citmi lafa te tbk semon,Calvary Sumdawng,Bethlehem sizung,Zion tiket tbk,hna khi nang na ruat bal ve maw?.Rapture le Second coming hmenh thleidang thiam lo mi nih Thianglawr kong le kumsarih harnak kong hna Kan chim phuan ve ah hin cun Bawipa cu ai lawm hnga maw?

Bible Sing in kai hau loh,thlarau chan kan si i thlarau in kan khah cun aza,Zisuh zultu hna zawng Bible siang in an kai in an cawng ve lo nain thlarau in an khat ko an vun ti ah hin cun ka khuasiksem achuak deng katih tuk hna.

Bible ca atial tu hi khrih zultu an si ii cu an tial mi cu kum 2000renglo chung an cawn nain an thiam in an hngal kho loh,Cu Bible atial tu hna zong Bible siang inn an kai ve loh kan timi hna cu LUCIFER lungput keimah timi cu si ko hnga maw tihi ka ruat tawn.

Tuchan Zumtu Hna Hi Rawlulh Thlacam Lawng Si Loin Facebook Ulh(hrial) Thlacamnak Zong Tuah Hrim A Hau: Lian Kham

Muitawn: Fambawl Ro Lan

Tuchan cu kan theih cio bang zumtu aa timi hna zong FB nih lem tha loin a lemmi le a salmi kam tam. Baibal cauk hmanh kau rel huam ti loin chun nitlak, zan khua dei deng tiang FB lawng a zohmi kan tam. Thlacam zong a huam lo chin lengmang mi an tam. Mah ruangah Lian Kham nih tuchan zumtu hna hi rawlulh thlacamnak le FB ulh(hrial) thlacamnak zong tuah hrimhrim a hau tiin ca a tial.

Mah a tialmi ah, a si ko a timi le ahmaan tuk a timi an um. A biapi bikmi a si a timi zong a um i Vancung ah FB um seh law a tha lai tiin capo bangin a timi zong a um.
Cun keimah na ka ti hnawhmi a lo a timi le Amen a timi le ka lung a tling a timi zong an um len.

Kawlca in a tialmi a tangah ka van chiah chih.

ယခုေခတ္ယံုၾကည္သူမ်ား.....
အစာေရွာင္ဆုေတာင္းျခင္း ႏွင့္အတူ
Facebook ေရွာင္ဆုေတာင္းျခင္းကိုပါ
မျဖစ္မေန
တြဲလုပ္ရပါမည္ ........

Thantlang Pawl Nih Thantlang Khua Min Dik Tein An Tial Thiam Lo

  Khua min tial zongah a tial zia thiam a hau. Thantlang hi "Than Tlang or, ThanTlang" tiin ca an tialmi ka hmuh pah tawn.

Than Tlang tiin Cafangkomh loin tial hi a dik lomi tial ning a si. Halkha le Falam ti kan tial tikah Hal Kha, Fa Lam tiin Cafangkomh loin tial a si tawn lomi, cafang komh peng in tial a simi hi ruah pah le i zoh pah a hau. Thantlang mi ko nih Thantlang ti dik tein tial thiam lo hi cu a poi ko. Laicatial zei tlukin dah kan thiam lo ti zong a lang.

Than Tlang tiin FB min ah a dik lomi tial ning in aa tialmi hi Thantlang tiin a dikmi tialning in i thlen viar u law ti duh a um ko.

Adik lomi tialning
Than Tlang, ThanTlang, THAN TLANG

A dikmi tialning
Thantlang, THANTLANG

Catial leiah thangcho deuh hna u sih ti duhsaknak he tialmi a si. Ti hmawh chanmi an um lo...

Rev. C Duh Kam: KAN FALE HI ZUMTU THA SI HNA SEH TI KAN DUH HNA AHCUN

1. Chungkhar kip nih Bible le Hla Cauk dawh tete hi ngeih hrimhrim ding.

2. Zumtu pakhat nih Bible uk khat le Hla cauk pakhat cu ngeih hrimhrim ding.

3. Sunday school ah an cawnmi cauk cu fale caah cawkpiak hrimhrim ding.

4. Nulepa nih kan fale nih an cawnmi hi kan thiam deuh lo ahcun fale caah chungkhar hruaitu kan si kho lai lo. Kan si lo ahcun Bible bia thlarau in an zulh ding mi minung dang an um ti lo.  Mi tha lo hna lam cung ah an kal lai.  Dawt tuk mi hna cu nulepa ral ah an cang kho. Nulepa lung fahtertu le lungkhuaitu an si khô.

6. CBCUSA office ah Hla Cauk hi $10.00 in kan zuar.

7. Sunday school cauk cu $5.00 in kan zuar.

8. Man deng tein Bible tuanbia le Na Bible Hngal timi cawk ding kan ngei.

9. Cauk dangdang cawk ding kan ngei rih fawn lai.  Kan office ah hlat cio te u.

Fanu le fapa le caah $5 hi ui hlah.  $10 zong ui hlah.  An nunnak caah an herhbikmi a si.  Zumtu tha an si lo ahcun nulepa ngeihchiah a sawksamtu an si kho.  Na mitthli tlaktertu an si kho.  Cu caah, khrihfabu kip le chungkhar kip nih Hla cauk le Sunday School cauk cu van caw cio u.

Pathian Bia hi kan nunnak lam chimtu a si.

Singer Chin Lung Nih, Chinmi a si komi Chin A Si Lo An Timi Kongah A Lungfahnak Ca A Tial

                 Chinmi a simi Chin Lung


Lam hlat lam Nai a um Dawtmi U le Nau hawikom pawl keimah thazang nan ka pek mi cungah lunglawmhnak tampi ka ngei .
        Ka pa hi lai mi ခ်င္း bak a si ko . Ka nu hi Mon a si . A tutiang hin Laimi kan si tin kan i chim peng Khrihfa zg kan si . Kawl mi hman nih kawl an kan ti bal loh . A si nain Lai an si loh Kawl an si tin Media pakhat ah kanmah laimi pawlnih nan chimmi  kan hmuh tik ah ka pa a ngeih chia ngai .
         Kan umnak tu hi Khampat lei a si caah Laica  hi ka tial khawh tuk lo ka palh lai tin ka phang i ka tial ngam loh keimah zg Laica hi tial khawh ka zuam peng ko . Rel le chim cu Lai ka si bantuk in ka thiam ka theih ko a tial bal ka ngap lo hi a si .
          Tunai te hla ka rak thlak lio ah Kawlholh in ka chim nak ah khan kawl pei a si ko cu tin Media pawl nih an tial mi cu ka pa nih a hmuh i a lungfak tuk a mitthli a luang nan mipi sin  a chim ngam loh a fapa keimah thazang a chia lai a ti .
           Kawlholh in ka chimhnak hi Laimi pawl nih an ka theihthiam piak lai tin ka ruahchan ruangah a si . A ruang cu thazang a ka pe tu ah hin kanmah Laimi lawng si loin Kawl zg an um Kachin . Shan . Mon . Rakhine tin  တုိင္းရင္းသား pawl Laiholh a theih lo mi ka hawikom an um ve tik ah Laimi cu a tambik nih Kawlholh hi kan theih pak dih ko i an ka theih thiam ko lai tin kawlholh hman in ka chimh nak hi a si . Thazang a ka pe tu  တုိင္းရင္းသား dihlak le ka miphun vialte ka hawikom vialte theih dingah tin kawlholh hi ka chimhnak a si . Inchungkhar ah cun kan Unau kan pa fa rual in cun Laiholh te kan hmang kan chim ko . Laica tu ka tial mi hi ka palh tuk i ka tial bal lo . Tu zg ah hin Laihla sak ka duh i Laica tial ka cawng ka rel .
        Thazang nan ka pek cia mi cungah lunglawmhnak tampi ka ngei . Hlasak zuamnak zg ah hin Laipa တုိင္းရင္းသား Chinlung tin ka zuammi hi a si ka miphun hi ka duh ka dawt ko . A si nain Laimi kan miphun nih hiban tuk in Lai a si loh Kawl a si nan ka ti mi hi cu ka ngeihchia tuk hring hran e . Kawlmi in kan i ruah bal lo .  Nain ka nu le ka pa karlak zawngah bia el nak a um sual lai caah zgfak nak tein thazang nan ka pek duh lo a si ah cun keimah kong he pehtlai in Ca rak tial ti hrim hlah uh kan nawl hna . Kei cu Music lei a duh mi hlasa a duh mi ka si Inchungkhar buaiter tu si ka duh lo keimah ruangah ka nu le ka pa mithmaichia in an um zg ka duh lo hringtu ka nu le ka pa an si i ka dawt hna ka upat hna lamtha  a ka hruai tu an si . Sifak kan si ko nan nunzia a ka cawnpiak tu an si .
          Thazang nan ka pek mi cungah ka lawm tuk tin ka chim than . Nan thazang pek ko tung  in Lai a si loh Kawl a si ti ruahnak hi ka ngeihpiak hrim hlah uh ဝါသနာ ti mi cu ဝါသနာ a si ko i keimah zg ka si khawh tawk in ka zuam ko lai .
        Keimah chanbau ruangah si ko .

            By Chinlung .. Ka tial mi ka palh cun ka ngai thiam dih ko uh ... ka pa he kan tial mi a si ..

Copy: Chinmi a simi Chin Lung Fb.

Chin Min Ttialning le Identity. By Luke Sui Kung Ling

Chin Min Ttialning le Identity

Chin Naming System and Identity

Chin Min

Lai min ttialning kong ah a hram in vun ruat tuah usih. Laimi hi Ca (Literature) kan ngeih hlan in kan ngeih hnu kum zeimawzat (1965 tiang?) chung mirang nih an rak kan umpi mi kan si. Uknak lei in British mirang nih an kan umpi. Biaknak lei in America mirang nih an kan um pi. Uknak lei in British nih an kan umpi lio ah biaknak lei siangbawi hna an phan ve. Lairam le Lai miphun tthanchonak ca ah a phunphun in rian an rak ttuan. Zeidang cu chim ti lo in Ca an kan tuahpiaknak kong tu ruat colh ko usih.

Uknak lei in British mirang nih an kan phak lio ah Ca kan rak ngei lo. Biaknak lei siangbawite an phak hlan ah uknak lei upa nih Laica an rak kan tuah piak. Cu uknak lei in tuahmi Laica cung ah cun siangbawite nih tlamtling deuh in an kan tuahpiak tthan. Culio caan in nihin ni tiang Laimi nih kan min kan ttialning cu atu i zapi nih kan ttial cioning hi a si. Atu kan ttial cio ning hi kan identity ah a dir cang mi a si. A kan hruaitu le kan ca ah rian a kan ttuanpiaktu mirang hna nih nan min ttialning hi a tthalo, hmailei international documentation ah harnak a um lai, tbt. zong an rak ti hna lo i a si lai. Zeicahtiah min ttialning cu mah le sining le duhning in isak cio le sullam a ngei cio mi a si kha an rak hmuh piak hna ca ah a si lai. Cun ruah awk a simi cu anmah mirang zong an holh umtuning in an min an ttial tikah komh awk hnga hnga a simi lawng an komh i komh awk hnga lo pawl kha komh lo in an ttial ve. Atang hi zohchunh hmanh usih.1) Clark Sundar, Alan Harkness, Raymond Edward Brown, Charles Marshall Kraft, tbt. hi an min ttialmi an si.
Clarksundar, Alanharkness, Raymondedwardbrown, Charlesmarshallkraft, tiah an ttial lo.
2) Lian Thawng, Sang Uk Mang, Za Hlei Cung Thawng tbt. in ttial ve ding kan si ko. Lianthawng, Sangukmang, Zahleicungthawng, tbt. in ttialding a si lo. Zeicahtiah mirang zong hitin an ttial ve lo. [Zohchunh: Clarksundar, Alanharkness, Raymondedwardbrown, Charlesmarshallkraft, tiah an ttial ve lo].

Salai Van Lian Thang nih America hruaitu upa pawl an min ttialning in a ttialmi pawl zoh tikah a cung ttialmi bantuk hi a si ko. Komh lo awk hnga minfang pawl an tthen i an min an ttial ko.
Mizoram hruaitu upa pawl an min zong a hun ttial i anmah Mizo nih India, Sri Lanka le Bangladesh min ttialning icawn in an rak ilak ve cang ca ah anmah ca ah aa dawh i a ttha ngai ko. Amah cattialtu pumpak zong 1988 hnu a tlanval kate in nihin tiang Mizoram ah a ummi a si i hitin aa dawhnak a hmuhkhawh zong hi a lamte a si ve ko. Lai Forum ah 16 January 2011 a cattial mi ah tling tein relkhawh a si.

Peh in Laimin kan ttial tikah harnak le laklawhnak a um. Kan min sullam a ngei ti lo. Kan min sakhnawh chan sullam zong a tlau. A rel zong aa rel kho colh ti lo. Vowel he aa pehmi min hna lebang cu a sullam ning in a tlau, a pingpi ah a chuak. Zohchunh: Zaathang chung pa Chan Awi cu a phun telh chih in a min ttial tikah “Chanawi Zaathang” a si. “Chanawi” hi “Cha-nawi”, or “Chan-awi” tiah zeideuh dah a min auhning awchuah a si ti theih a har. Laklawhnak ngai a si rihmi cu a min donghnak ah “i” aa tel caah Mizo nu a si tiah ruah khawh a si fawn. Zeicahtiah Mizo nu an min ttialning he aa khah ca ah. Sihmanhsehlaw, hi min ngeitu hi “pa” a si fawn. Hi bantuk hin harnak le laklawhnak a um hi al awk a ttha lo. Hi bantuk hin Chumawi, Sangawi, Lalawi, Hrangawi, Lianuk, Hranguk, Ttialawi, Thlaawr (Thlaor), Cungawr (Cungor), Zaiang, Sungeng, Ttialiang, tbt. hna zong hi Laimin ah a fiang kho lo. Sihmanhsehlaw Chum Awi, Sang Awi, Lal Awi, Hrang Awi, Lian Uk, Hrang Uk, Ttial Awi, Thla Awr (Thla Or), Cung Awr (Cung Or), Zai Iang, Sung Eng, Ttial Iang, tbt. in ttial tawnning te hi a fiang pup ko i zeitluk in dah a tthat!!!

Micheu nih phunmin kan ittial chih cang ca ah mah kong lawng hi ruahding a um. Kan hmang lai maw, a hnu ah maw kan chiah lai a hmai ah, ti pawl. Sakmin tling hnu ah apeh in ttial a remcang bik ko lai. Sang Uk Cung Hlawnceu tiah. Sangukcung Hlawnceu tiah ttial lo in. Cubelte Hlawnceu Sang Uk Cung , Hlawnceu Sangukcung tiah ahmai bik ah a chia na, a hnubik ah a chia na in kan icawhhnuk ding a si lo. Cupin ah Sangukcung Hlawnceu tiah kan ttial ahcun cattial phung/mit in kan zoh tikah phun min le sak min theihkhawh a si ti lo. Thleidan khawh a si ti lo. Minfang an pahnih hin phun, thilri, thilnung min ah ruah an si. Micheu nih phun min tham cu theihcia (understood) pei a si ko cu ti a si ttheu. Miphun dang cu chim lo, Laimi chung hmanh ah hin kan phun min kan ithei dih cio lo ti kha ruah le theih a hau. Zapi deuh in theihmi tham cu Hlawnceu, Zaathang, Khenglawt, Cinzah hna lawng pei a si ko cu! Hi hna hmanh hi a theilo mi kan um rih ti hi theih a hau. Cucaah kan sakmin le kan phunmin hna hi atu micheu nan ttialning hin cun a fiang kho ti lo. Theihkhawh a silonak a ruang pakhat rih cu phunmin hi hmai ah a ttial hmasa mi le hnubik ah a ttialmi um a si rih kan timi hi a si. Zohchunh:

(1) Mangthawng Khithleng, Teikham Hlawnri, Pengcunglian LianchingMah ah hin a hnu ta maw phunmin a si a hmai ta dah ti a fiang ti lo.
(2) Mang Thawng Khithleng, Tei Kham Hlawnri, Peng Cung Lian Lianching Mah ah hin a hnubik pawl (Khithleng, Hlawnri, Lianching) hna hi phunmin an

si tiah ruah a si i theihkhawh colh a si.

Phun min hi cafang ngan in ttialding a si lo. Zch: Sen Thang, Zo Phei, Ma Ra, Lau Tu, Hlawn Ceu, Kheng Lawt, Zaa Thang, tbt. in phun (clan) min ttialding a si lo. Senthang, Zophei, Mara, Lautu, Hlawnceu, Khenglawt, Zaathang, tbt. in ttial ding a si. Hihi minung min ttialning le phun (clan) min ttialning aa dannak a si. Cucaah minung min ttialning le phunmin ttialning hi thleidan khawh ngai a hau. Culo ahcun micheu kan cattial mi ah minung kan min le kan phun min a fiang kho ti lo. Hi bantuk hin Laimi kan min ttialning hi thliri min bantuk sawhsawh ah cheukhat a can cang mi le can aa tim rih mi pawl kong ah sia a rem lo ngai i lung a fak ko.

Micheu nih vowel he aa pehmi min pawl cu a karlak punctuation hyphen ( - ) chiah ding a si an ti. Hyphen chiah hau lo in kan ttial tawn ning in a tliangpup mi a si ko. Cucaah peh in min ttial nih harnak le laklawhnak lawng a kan pek. Hipin ah peh in ttialmi Zch: Bawi Za Rung cu Bawizarung, Za Iang Hnem cu Zaianghnem tiah ttial tikah mirang ram sining in kan lak tikah First name, Middle name, Last name a um kho ti lo. Min pumpaluk in First name ah a cang. First name lawng a ngei i Last name le Middle name a ngei tilo mi ah a cang. Sihmanhsehlaw Bawi Za Rung min hi (First name: Bawi, Middle name: Za, Last name: Rung) in ttialkhawh a si i a min a tluang ko. Hi bantuk in Za Iang Hnem zong a min a tluang ve ko. Min fanghnih lawng a ngeimi Zch: Bawi Thawng, Lian Ling, tbt. zong First name le Last name in a si kho. Mirang ram ah Middle name ngeih lo a poi fawn lo.

Hi bantuk in kan min ttialning te mirang an min ttialning system ah a lut kho ngai ko mi kha rawklak le tlaulak in tuah ding a si lo. Ruah awk pakhat a um mi tu cu mirang ram ah an min sakning le ttialning system bantuk in Last/Faminly name or Surname chungkhar pakhat nih aakhat in nan ngei/tuah dih lai. Kan ram system a si ca ah nan min sakning le ttialning, auhning nan thlen dih lai ti a si bel ahcun phundang a si. Kan rammi nan si cang ca ah kan system nan zulh a hau tiah mirang ram ummi vialte an nin ti hna ahcun thlen a hau mi a si. Zeitittha tiding lawng a si ko hnga. Min ttialning in kan identity kan idan hnu cun hmailei chanhnih thum ah kan thinlung zong kan idang te khomi a si. Sihmanhsehlaw, cuti i tinak a um lo ahcun Laimi kan sinak a langhtertu, kan identity fiang ngai in a langhter mi kan min ttialning hi ramchung ramleng Laimi vialte ikhah dih awk kan si ko. Kan idan awk a si lo.

Acung chim bantuk in cozah bia he pehtlai in kan ikhah khawhlonak caan a phak taktak ahcun ramchung Laimi le ramdang um Laimi kan min ttialning kan idan hau teding in a um. Thil sining taktak (Practical reality) in kan ruah/zoh ahcun ramdang ah a um cang i an rammi sinak a ngei cangmi cu chuahkehnak in Laimi kan si ko bu ah Laimi kan kan si ve ti lo. Cubantuk dirhmun kan phak sual ahcun zeitittha! Cubantuk dirhmun kan silo chung poah cu kan pale chan, mirang chan in nihin tiang kan ttial tawn ning tein hmanding kan si ko. Indian base name writing system a simi India, Sri Lanka le Bangladesh pawl min ttialning cun kan ti pi sawh hlah u! Acung i kan langhter cang bantuk khin mirang min ttialning zong ah tulio Lai min ttialning he kan ikhat ko. Chim duhmi cu vawlei pumpi min ttialning he kalh in kan Lai min ttialning hi harnak a um lo.


Chin Identity

Kan min sakning system kong ah tuanbia a hram lei pil deuh hmanh usih. Kawlram chung um miphun pawl tuanbia kan zoh tikah Burman, Karen, Karenni, Pa’O le Shan pawl hi China-Tibet le Mongolia region in a rami an si. Mon pawl hi Cambodia Khmar in rat dawh an si [Ref. Karen Human Right Group: “Understanding Burma”]. Laimi zong China-Tibet, Mongolia region in a rami kan si ve tiah ka pom. Internet chung i source cheukhat an ttialmi hi ka pom. Cucaah kan tuanbia a hram in a ratning hoih in kan zoh tikah atu lio i kan min kan ttialning te hi hlanpi in kan rak ngeihmi, kan original a si. Cu kan original cu kan thlau ding le kan thlen ding a si lo. A tthadeuh tu in kan remh/chap awk a si. Kawlram chung miphun dang pawl he kan min kan ttialning aa lawh zong hi kan hrampi kan ratnak aa khat mi kan si ca ah a si ti hi pom awk ttha thil kalning a si.

Cucaah Chin kan si ah, Bamar an si ah, Karen, Karenni, Kachin an si ah kan min ttialning kan ikhah hi kan hram aa khatmi kan si ca ah a si. Kawlmi kan huat hna ruang men ah kan min ttialning identiy thlen timh ding a si lo. Kawlmi uknak ah a ummi kan si ca ah an nawl kan icawn mi a si lo. An kan hnek i kan icawn chommi zong a si lo. A hramthawk tein rak hman mi min ttialning system a si ve. Cucaah a hramthawk tein kan ngeih ve mi kan identity a si. Tibet-Mongolia-China lio i (k)an rak ngeih cangmi kha nihin tiang ngeihpeng mi a si. Asia mi tamdeuh pi nih (China, Tibet, Mongolia, Korea, Hong Kong, Japan, etc.) pupa chan in min ttialning aa lo in kan hman cangmi kan min ttialning system a si bantuk in kilven ding le fehter chin ding tu a si.

India, Sri Lanka, Bangladesh pawl hi an origin Indus in a si tiah ka ruah. Cucaah Arab lei he aa naihmi an si i an min ttialning zong Arab he an ilo deuh lai tiah ka ruah. Thaimi hi an ratnak China lei in Tai Yuan le Tai Lao hrinsor in Thairam chaklei le thlanglei ah a rak phan mi an si. Tai Lao pawl hi tulio Laos ram i Laos le Burma i Shan pawl khi an si ve. Cu chan lio chawlet (merchants) pawl tampi an rak lut. Umnak nawl an pek hna. Cuticun India lei in Hindu influence nih a tei hna ca ah an culture zong Hindu culture nih a khuh hna i atu i Thai culture ah a hung cang tiah Wikipedia nih a ttial. Kum 1350 hrawng ah khuapi-ram (city-states) minthang Ayuthaya ti a si i India khua Ayadhya min chuankhan in sakmi a si. A tuahtu Ramathibodi ti a si. Tuandeuh an sawbua (chiefdoms) pawl min ah Sri Saccanalai le Supanburi an itel. Hi vialte nih a langhter mi cu Thai hi culturally Indian influence mi an si ti hi a si. Cucaah an cattial le an min ttialning ah Chin, Kachin, Karen, Shan, Bamar pawl he an idannak hi si dawh a si. China-Mongolia lei in a rami an si ve ko nanin. Chin, Kachin, Karen, … pawl he kan origin kan ikhat ko nain India Hindu influence he an rak si i atu ah India le Sri Lanka base Buddhism influence in an um a si ca ah an cattial le an min ttialning ah kan idan hi sidawh a si. Kawlmi zong Sri Lanka le India Buddhism a lami an si ve ko nain nunphung in (culture) influence a tuah chih hna lo tiah ruah ttha ngai a si. Cucaah Thai bantuk in India, Sri Lanka min ttialning ilak lo in China lei in an ratpi mi kha an zulh ca ah atu an min ttialning khi si dawh bik a si.

Bialam a vun i peh ca ah tlawmpal vun pial rih ning law: Kawlmi hi huathlorh in kan huat hna awk a si lo. Minung an sinak basic value (element), kanmah bantuk minung an si ve nak kha zoh/hmuh ding a si. Minung poah minung sinak in kan izoh dih a hau. Cucu universal human value le human rights basic concept a si ko lo maw! Kan duhlo ding le kan huatmi cu politics lawng a si. Huatnak thinlung he politics tlamtlinh le hmuhkhawh a si lai lo. Hmuh hmanh ah a fek lomi le a tling lomi a si lai. Zeibantuk rian paoh ah (Political, religious, economic, social) huatnak, zumhlonak thinlung le mit in kan izoh chung poah cu duhmi hmuhkhawh a si lai lo. Basic level ah remnak, hmuhthiamnak a um hnu lawng ah second level a simi politics, social, economic rian pawl ttuantti khawh le duhmi ihal khawh le ipek khawh hnu lawng ah hmuh a si lai.

Kan bia ah kir tthan uish law: Atu i min nan kan ttialpi hnik ning hi cu Indian base a si tiah ka ruah ko. Cucu India, Sri Lanka, Bangladesh nih an hman bik. Mizoram hi India le Bangladesh he aa naih deuhmi an si ca ah Ca an rak tuah thawkka hrawng in an system rak ilak ve dawh in ka ruah hna. Anmah Mizo lawng nih an ilak i Chin he aa pehtlai in Tiddim le Tonzang he aa tlaimi India ram ummi hna zong nih an hmang lo tiah ka ruah. India he aa naihmi Kuki le Thado zong nih Mizoram ttialning hi an ilak ve lo in ka ruah. Anmah India ramchung lila zong ah Naga zong nih an ilak lo. Zch:

1. Van Bawi, Van Thawng Hnin, Van Biak Thawng Lian
2. Vanbawi, Vanthawnghnin, Vanbiakthawnglian

No. 1 le No. 2 hi zoh veve tuah usih. No. 1-nak i min pawl nih hin First name, Last name, Middle name an ngei kho. Van Bawi tu hi Middle name a ngei lai lo. Middle name ngeih lo kha a poi lomi a si. No. 2-nak i min pawl hi a zate in minkhat lawng ah a dir cang i First name, Last name, Middle name zeitindah kan tuah lai? Asilo ah First name ah kan chiah ahcun Last name le Middle name a um ti lai lo. Hitin a umtuning a si ca ah atu nan kan tipi hnik ning hi a fiang lo ngaingai. A buaibai chin lei ko a lo!

Hi a cung harnak hi, nan kan thlenpi hnikning zulh in, tei/tuahnak lam pakhat, a si kho mi a si tiah ka ruahmi a um ve. Cucu Chinmi vialte nih minfang pahnih cio lawng kan isak lai i pakhat cu sakmin a si lai i adang pakhat cu phunmin a si lai. Hi ah hin atu nan tining hi a lut kho. Hihi tamdeuh nih kan pomkhawh ahcun Chin dihlak ikomhnak le identity a si ca ah kan zulh cio ding a si. Cutining a si ahcun a cung i No. 2nak min pawl khi Vanbawi Cinzah, Vanthawnghnin Zaathang, Vanbiakthawnglian Hlawnceu tbt. in a kal hnga. First name le Last name lawng kan ngei dih hnga i Middle name ngeih a um kho ti lai lo. Zeicahtiah minfang nan komh dih ca ah. Hining hi Chin dihlak nih kan cohlang kho lai maw? A ngaingai ti ahcun phunmin ittial chih hi phunpi deuh lawng nih tutiang ahcun hman a si. Phun tenau pawl nih hman a um lem lo. A hmang mi le a hmang lomi, a hmang duhmi le a hmang duhlo mi percentage (%) zeizat cio dah kan si hnga?

Cun hi kong hi Thantlang, Haka, Falam base lawng in ruahding a si lo. Kuki, Thado, Tedim, Tonzang, Zo, Matu, Mindat, … kan dihlak huap in ruah ding a si. Thantlang le Haka lawng deuh nih hi kong hi kan buai deuh mi a si sual maw? An min zong Thantlang-Haka micheu nih Mizo ttialning icawn bang hin an ttial ve maw? Kan hawile an buai ve maw? Kanmah lawng nih kan buaipi mi a si ahcun ruah ngai hau a si lai.

Mizo upat le thangtthat an tlaknak tampi lakah pakhat a si ve tiah ka ruahmi cu an min ttialning hi a si. A hram cu Indian base system an ilak tiah ka zumh hna nak ka chim cang. Ka palh kho. Sinain pa min ah “a” le nu min ah “i” an ithlak mi te hi an system a tthatuk ka ti. An min relnak in nu le pa an si theihcolh an si. An phunmin an ttial chih tik zong ah an sakmin ah nu an sinak “i” le pa an sinak “a” kha an chiah ca ah phunmin le sakmin thleidan khawh colh a si. Palhnak a um kho lo. Kannih atu i micheu nih nan kan ttialpi ning hi zoh ve tuah usih! Zch: Vanbawi Cinzah, Vanthawnghnin Zaathang, Vanbiakthawnglian Hlawnceu. Phunmin le sakmin aa thleidang kho ti lo. Chin a silo mi, Chin mi context a theilo mi midang le ramdang mi mit in zoh tikah min ngeitu hi nu a si le pa a si zong aa thei kho lo. A phunmin le a min taktak sakmin zong zei deuh dah a si ti aa thei kho lo.Vawlei cung miphun vialte an min le an i ttialning in theihkhawh ngai an si.
(1) Tuluk, Taiwan, Hong Kong, Korea, Japan le Kawl pawl phu;
(2) India, Bangladesh, Sri Lanka le Thai pawl phu,
(3) Zurope ram hna le North America phu,
(4) Africa Negro minak pawl phu le South America phu,
An min ttialning a tlangpi in an idanning theihkhawh ngai a si. Hi bantuk in Chin mi dihlak zong kan min kan isak ning le kan i ttialning hin kan itheih ve awk a si. Mui kan ihmuh lo bu le kan konglam kan itheih cia lo buin internet chung i min kan hmuh cangka in Laimi a si tiah min in itheih khawhawk kan si. Cuca-ah kan Laimi sinak Identity kan ratnak hram in kan ngeihmi kan thlaulonak le a umpengnak sullam a si lai. Min ttialning identity tal nih a kan komh ve lo ahcun Chinmi ikomhnak (unity) a lam a hla rih ko lai.
Note: Mah cathluan ah hin Chin = Lai in ruah le ttial a si.

Luke Sui Kung Ling
January 2011

MIN TIAL NING (Kan Min Tial Ning) ( How To Write Proper Names)-By - C. Laiki (C. Liankil

Lai Min Tialning. By- Luke Sui Kung Ling

MINUNG MIN TIAL NING (How to write proper names). By- C. Laiki

Lai Min Tialning. By- L Sui Kung Ling

LAI MIN TTIALNING

Min hi “Sinak/sining” (Identity) langhternak fawibik a si. Minung le miphun identity langhternak le humhhak kilvennak hi a lam tampi a um. Tch., ah nunphung, holh le ca, min, puai le lam, hni le puan, tbt. Hi hna lak ah hin min isakning le ittialning hi a biapi bik hmanh a si tiah ka ruah. Zeicahtiah, min hi thil pakhat khat a sining kan theihnak, kan tthen khawhnak, kan hngalhkhawhnak hmasabik a si zungzal.

Laimi kan min ttialning hi hmuh le rel cangka in a fiang colh mi a si. Kan min fang kan hnakhaw nih a theih cangka in nu min le pa min zong a tliang colh, a fiang colh mi a si. Hlan in Lai min kan ttial tawnning le atu lio mi cheukhat nih min ittialning a tanglei ah hin ka hun langh ter. Tulio micheu nih ttialning hi “Ttial tawnlo ning” tiah a tlang ka pek i rel cio tuah u. Voikhat relnak in theih an har ngai. Tch. ah Zaathangchung pa Chan Awi cu a phun he a min ttial tikah “Chanawi Zaathang” a si. “Chanawi” hi “Cha-nawi”, asilo ah “Chan-awi” tiah zeideuh dah a min auhning awchuah a si ti theih a har. A donghnak ah “i” aa tel caah Mizo nu a si tiah ruah khawh a si fawn. Sihmanhsehlaw, hi min ngeitu hi “pa” bak a si fawn. Hi bantuk hin harnak le laklawhnak a um hi al awk a ttha lo. Hi bantuk hin Chumawi, Sangawi, Lalawi, Hrangawi, Lianuk, Hranguk, Ttialawi, Thlaawr (Thlaor), Cungawr (Cungor), Niawi, Saiiang, Zaiang, Zaiiang, Sungeng, Sungiang, tbt. hna zong hi Laimin ah a fiang kho lo. Sihmanhsehlaw Chum Awi, Sang Awi, Lal Awi, Hrang Awi, Lian Uk, Hrang Uk, Ttial Awi, Thla Awr (Thla Or), Cung Awr (Cung Or), Ni Awi, Sai Iang, Za Iang, Zai Iang, Sung Eng, Sung Iang, tbt. in ttial tawnning te hi a fiang pup ko i zeitluk in dah a tthat!!!


I. Minfang lawngin

Ttial tawn ning:
Pa: Chan Awi, Ni Awi, Thla Awr, Za Thawng Lian, Van Za Bawi Mang,
Nu: Ngun Zi, Sai Iang, Za Iang, Zai Iang, Sung Iang, Ngun Ttha Iang, Sui Za Iang Hnem

Ttial tawn lo ning:
Pa: Chanawi, Niawi, Thlaawr, Zathawnglian, Vanzabawimang
Nu: Ngunzi, Saiiang, Sungiang, Zaiang, Zaiiang, Nguntthaiang, Suizaianghnem


II. Bible min ilak tikah

Ttial tawn ning:
Pa: Solomon Chan Awi, Paul Ni Awi, Andrew Thla Awr, Peter Za Thawng Lian, Job Van Za Bawi Mang
Nu: Elizabeth Ngun Zi, Naomi Sai Iang, Rebecca Sung Iang, Mary Za Iang, Shalom Zai Iang, Esther Ngun Ttha Iang, Ruth Sui Za Iang Hnem

Ttial tawn lo ning:
Pa: Solomon Chanawi, Paul Niawi, Andrew Thlaawr, Peter Zathawnglian, Job Vanzabawimang
Nu: Elizabeth Ngunzi, Naomi Saiiang, Rebecca Sungiang, Mary Zaiang, Shalom Zaiiang, Esther Nguntthaiang, Ruth Suizaianghnem


III. Chngkhar/Phun min ilak tikah

Ttial tawn ning:
Pa: Chan Awi Zathang, Ni Awi Bawitlung, Thla Awr Cinzah, Za Thawng Lian Hlawnceu, Van Za Bawi Mang Khenglawt
Nu: Ngun Zi Zathang, Sai Iang Thangngan, Sung Iang Cinzah, Za Iang Cinzah, Zai Iang Hlawnching, Ngun Ttha Iang Hlawnceu, Sui Za Iang Hnem Khenglawt

Ttial tawn lo ning:
Pa: Chanawi Zathang, Niawi Bawitlung, Thlaawr Cinzah, Zathawnglian Hlawnceu, Vanzabawimang Khenglawt
Nu: Ngunzi Zathang, Saiiang Thangngan, Sungiang Cinzah, Zaiang Cinzah, Zaiiang Hlawnching, Nguntthaiang Hlawnceu, Suizaianghnem Khenglawt


IV. Bible min he Chungkhar min he ilak tikah

Ttial tawn ning:
Pa: Solomon Chan Awi Zathang, Paul Ni Awi Bawitlung, Andrew Thla Awr Cinzah, Peter Za Thawng Lian Hlawnceu, Job Van Za Bawi Mang Khenglawt
Nu: Elizabeth Ngun Zi Zathang, Naomi Sai Iang Thangngan, Rebecca Sung Iang Cinzah, Mary Za Iang Cinzah, Shalom Zai Iang Hlawnching, Esther Ngun Ttha Iang Hlawnceu, Ruth Sui Za Iang Hnem Khenglawt

Ttial tawn lo ning:
Pa: Solomon Chanawi Zathang, Paul Niawi Bawitlung, Andrew Thlaawr Cinzah, Peter Zathawnglian Hlawnceu, Job Vanzabawimang Khenglawt
Nu: Elizabeth Ngunzi Zathang, Naomi Saiiang Thangngan, Rebecca Sungiang Cinzah, Mary Zaiang Cinzah, Shalom Zaiiang Hlawnching, Esther Nguntthaiang Hlawnceu, Ruth Suizaianghnem Khenglawt


V. Fa min in min ittial tikah

A hmanmi: Chan Awi pa, Za Thawng Lian pa, Ngun Zi nu, Sui Za Iang Hnem nu

A hmanlo mi: Chan Awi Pa, Za Thawng Lian Pa, Ngun Zi Nu, Sui Za Iang Hnem Nu.

Hika zon ah “Pa” le “Nu” hi cafang ngan in ttialding an si lo. Hi ti “P” le “N” a ngan in ttial ahcun “Chan Awi Pa” ningpi hin min a si tinak a si. Min fang hna hi cafang ngan in thawk a si i nu le pa sinak (common gender) tu cu cafang hme in “pa”, “nu” tiah tial ding a si.

[Theihawk: "Pa" le "Nu" tiah cafang ngan in "P" le "N" hman cu minung min a si ti lo. Minung min ai ah hman a si lo. Kan biakmi Pathian le Khuazingnu min ai-awh lawng ah hman a si. Abik in Krihfa mi nih kan biakmi Pathian min kan ttial tikah Pathian, Amah, kan Pa Pathian tiah kan hman. Cafang hme in pathian, amah, kan pa pathian, tiah kan ttial ahcun khuachia min le minung, thilri min tluk men lawng a si.]

Cun, Chanawipa, Zathawnglianpa, Ngunzinu, Suizaianghnemnu ti zong in pehdih in ttial ding a si lo. Hitin kan ttial ahcun phunmin, hmun le ram min bantuk ah ruah a si cang. Zch: Zaathang, Hlawnceu, Bawipatlang, tbt in. Mizo ttialning in kan zoh tikah pumpak min in hmuh a si i nu a si le pa a si a fiang lo. Mizo Ttialning kan ilak ve vekvek ahcun "a" le "i" a donghnak ah kan chiah ve awk si ko. Cucun Mizo ah ruah kan si ve ko hnga. Cucaah peh in kan ttial tikah min ngeitu Chanawi, Zathawnglian, Ngunzi, Suizaianghnem hna i an pa le an nu sinak common gender a langhnak "pa" le "nu" khi tthen in ttialding in ka ruah. Cu lo ahcun min pumpi a silo ah thilri min ah a kal/cang. Mizo nawn cawn rumro in micheu nih nan kan ttial pi tikah kan Laimin a fiang kho ti lo.

Cun fale dawtnak min in ittial tikah:
A hmanmi: Chanchan pa, Lianlian pa, Ukza pa, Thawngttha nu, Sisi nu, tbt.

A hmanlo mi: Chanchanpa, Lianlianpa, Ukzapa, Thawngtthanu, Sisinu, tbt. in peh lo ding. Chanchan Pa, Lianlian Pa, Uk Za Pa, Thawng Ttha Nu, Sisi Nu tbt. in "P" le "N" hna cafang ngan in ttial lo ding.

Cun Chan Chan Pa, Lian Lian Pa, Uk Za Pa, Thawng Ttha Nu, Si Si Nu, tbt. in ttialding zong a si lo. Hitin ttial ahcun Tch: "Chan Chan Pa", "Lian Lian Pa" ningpi hin sakmin pumpi ah ruah a si cang.

Note:
1. Fale min in ittial hi zapi biaruahnak le zapi sin cattialnak ah hmanding a si lo. Kan min pum in ttialding a si. Zapi sin cattial tikah kan hmanmi kan min kha atu le tu thlen ding zong a si lo.
2. Hawikom i auhnak Kawicung, Pahnin, Lianlian, Suite, Nawnku, tbt. zong zapi sin ca thlah/ttial tikah hman lo le telh lo a ttha. Hman lo ding zong a si ko. Hitin kan hman ahcun zapi/group upat lo a si i hruh kan co fawn lai.
3. Ka kawi ttha, ka upa, ka nau pa, ka tu pa, ka tu nu, tbt. zong hman lo ding a si (zapi huap in “ka” can ah “kan” hman ttung lo ahcun).

Hi bantuk pawl hi cu mah le pumpak cio, mah le address (ID) cio ah ikuat tikah hman ding a si. Mah bantuk pumpak cakuat le i biakchonhnak ahcun minfak zong hman a ttha lem ve lo.

VI. Min ah Full stop ( . ) chiah kong

Laimi nih kan min hmai ah Pu le Pi, Tlangval le Nungak, Pa le Nu, Salai le Mai pawl kan hman. Acung i ttial cang bantuk khin. Micheu nih hi pawl kan hman tikah "Pu. Rung Kung", "Pi. Par Iang" tiah Pu le Pi hmai ah full stop ( . ) kan chiah. Mah hi a dik lomi a si. Full stop ( . ) chiah cu Biafang tling a si lo, a tawinak lawng a si tinak a si. Mirang min ah "Mr. Roland Brown", "Ms. Elenna" tbt in an hman ve. "Mister Roland Brown", "Miss Elenna" ti bantuk in a tling in ttial ahcun full stop ( . ) a hau ti lo.

Hi bantuk in Laimin ttial tikah a kal ve awk a si. Pu le Pi, Salai le Mai tbt pawl hi biafang tling an si cang ca ah ( . ) a hau ti lo. Zohchunh:

A dikmi ttialning

-Pu Rung Kung, Tlangval Thawng Hlei Mang, Pa Cung Uk Lian, Salai Mang Kung tbt in

Atawinak in ttial hei siseh law:

-P. Rung Kung, Tv. Thawng Hlei Mang, P. Cung Uk Lian, Sl. Mang Kung tbt in si a hau hnga

-Pi Par Iang, Nungak Sung Ttha Par, Nu Dawt Hnem Sung, Mai Par Hlei Sung, tbt in

Atawinak in ttial hei siseh law:

-P. Par Iang, Ng. Sung Ttha Par, N. Dawt Hnem Sung, Mi. Par Hlei Sung, tbt in si a hau hnga

Hitin a tawinak in tialning phung kan zulh ve i kan ttial tikah aa cawh dih. A fiang fawn lo, aa dawh fawn lo.

Adik lo mi ttialning:

-Pu. Rung Kung, Tlangval. Thawng Hlei Mang, Pa. Cung Uk Lian, Salai. Mang Kung tbt in

-Pi. Par Iang, Nungak. Sung Ttha Par, Nu. Dawt Hnem Sung, Mai. Par Hlei Sung, tbt in

L Sui Kung Ling
2008

MIN TIAL NING (Kan Min Tial Ning) ( How To Write Proper Names)-By - C. Laiki (C. Liankil )

Chin Min Ttialning le Identity. By Luke Sui Kung Ling

MINUNG MIN TIAL NING (How to write proper names). By- C. Laiki

Dinlonak Nih A Chuahpi Mi Theipar. Baibal Theitlei

Dinlonak nih a chuahpi mi theipar hna

1) Din lonak in inn a sa mi, hlennak in inn chungdot khan a sermi, riantuan man ni hlawh a pe duhlo mi hna cungah ningzahnak a tlung lai. (Jere.22:13)
2) Din lobnak in chawva a kawlmi hna le a ngai luaimaimi hna cu amah ti a si lomi ti, a bu chungah a tlumhmi Vakiing bantuk a si. A chanitim hlan ah a chawva cu a kaltak ko lai (Jere 17:11)
3) Dinnak kha na thawl ahcun a hmaanmi thil nih an neih kho lai lo. (Isaiah 59:14)
4) A ding lommi tehte cu dantat loin a luat lai lo. (Phungthluk 19:9)
5) Na inn sakmi ah na um lai lo I, na lo thlawhmi zong na ding ei lai lo. (Amos 5:7-11)
6) Bawipa nih Jerermiah sinah Judah Siangpahrang inn chungkhar David tefa hna sinah chim a fialmi cu hi hi a si—Nifatin dinnak kha tuah a sinak hnga tuah I zuam uh. Hlengmi pa kha a hlengtu sinin va chanh uh. Cucu nan tuah lo ahcun tthatlonak nan tuahmi nih hin ka thinnlinhnak cu hmih kawh lomi Mei bantuk in a alhter sual lai, tiah a ti (Jere 21:12).  Hlengtu a thlauh lomi hmanh hi tluk ttihnung a co lo dingmi cu tih a va nung dah! Mi ding lo chinchin cu zeidah kan lawh lai……

Dinnak Nih A Chuahpi Mi Theipar Le Dinlonak Nih A Chuahpi Mi Theipar

Dinnak nih a chuahpi mi theipar

1) Miphun a lianngan tertu a si( Phungthluk. 14:34)
2) Khua a lianngan tertu a si (Phungthluk. 11:11)
3) Thluachuah hmuhnak a si (Hose 10:12)
4) Eiawk a za in an ngei zungzal lai (Phungthluk 13:25)
5) A tefa hna caah thluachuahnak a si(Phungthluk. 20:7)
6) Thinghnah hring bantuk in an hninghno lai(phungthluk 11:28)
7)  Nunnak thingkung a si( Phungthluk. 11:30)
8)  Thihnak chungin chuahtu a si( phungthluk 11:4)
9)  Harnak chungin chuahtu a si (phungthluk. 11:8)
10)  Rawltaam in a umter siang hna lo (phungthluk 10:3)
11)  Nunnak cerhti a si (Phungthluk 10:11)
12)  Chan a sauter (Phungthluk 16:31)
13)  Ral vannak a si (II Korin 6:7)
14)  Raithawinak hnakin a duh deuh (phungthluk 21:3)
15)  An ral a tha (Phungthluk 28:1)
16)  Bawipa mit nih a van hna (II Chan 16:9)
17)  Taangphaw ah I benh ding a si (Efesa 6:14)
18)  Zumtu kan thuam a si. (Biathlam 19:8)
19)  Tuumkung bantuk in hninghno I thei tlai ding(Salm 91:12-13)
20)  Bawipa hmai hmuhnak a si (Salm 11:7)
21)  Bawipa nih a zohkhenh hn. An aunak kha a theih I harnak chungin a chuah hna (Salm 34:15,17 ; 37:39)
22)  Ram chungah him tein an um lai, ram cu an ta a si zungzal lai( Salm 37:29)
23)  Thluachuahnak an si ( Phungthluk 10:7 ,phungthlukbia a ngan 11,12 le 13 zong rel chih hna.

 Dinlonak nih a chuahpi mi theipar

1) Din lonak in inn a sa mi, hlennak in inn chungdot khan a sermi, riantuan man ni hlawh a pe duhlo mi hna cungah ningzahnak a tlung lai. (Jere.22:13)
2) Din lobnak in chawva a kawlmi hna le a ngai luaimaimi hna cu amah ti a si lomi ti, a bu chungah a tlumhmi Vakiing bantuk a si. A chanitim hlan ah a chawva cu a kaltak ko lai (Jere 17:11)
3) Dinnak kha na thawl ahcun a hmaanmi thil nih an neih kho lai lo. (Isaiah 59:14)
4) A ding lommi tehte cu dantat loin a luat lai lo. (Phungthluk 19:9)
5) Na inn sakmi ah na um lai lo I, na lo thlawhmi zong na ding ei lai lo. (Amos 5:7-11)
6) Bawipa nih Jerermiah sinah Judah Siangpahrang inn chungkhar David tefa hna sinah chim a fialmi cu hi hi a si—Nifatin dinnak kha tuah a sinak hnga tuah I zuam uh. Hlengmi pa kha a hlengtu sinin va chanh uh. Cucu nan tuah lo ahcun tthatlonak nan tuahmi nih hin ka thinnlinhnak cu hmih kawh lomi Mei bantuk in a alhter sual lai, tiah a ti (Jere 21:12).  Hlengtu a thlauh lomi hmanh hi tluk ttihnung a co lo dingmi cu tih a va nung dah! Mi ding lo chinchin cu zeidah kan lawh lai……

Baibal Theitlei Relchap Nak

Jesuh Thil Khauruahhar Tuahmi Hna

 Jesuh Thil Khauruahhar Tuahmi :-

 Ti kha zuu(misur zu) ah a canter. (Johan 2:1-11)

 Cozah Bawi(Noble Man) fapa a damter.(Johan 4:46:54)

 I pumhnak inn ah khuachia tuahmi a damter.(Luka 4:31-37)

 Simon Peter I a Pi(wife’s mother) a zawt a damter.(Luka 4:38-39)

 Khuachia tuahmi le a zawmi damternak….(Matthai 8:16-17 ; Luka 4:40)

 Nga tampi a tleihter hna..(Luka 5:1-7)

 Thinghmui a damter.(Luka 5;12-16 ; Matthai 8:1-4)

 A zengmi a damter. (Matthai 9:1-8; luka 5:17)

 Kebei a damter.(Johan 5:1-9)

 Kut zengmi a damter.(Luke 6:6-11)

 Fahnak tuarmi a phunphun(a zawmi hna) a damter.(Matthai 12:14-16)

 Rom ralbawi I a salpa a zawtnak in a damter.(Matthai 8:5-13)

 Nuhmei fapa, thihnak in a thawhter.(Luka 7:11-15)

 Mitcaw, Hnachet, Khuachia tuahmi a damter.(Matthai 12:22-23 ; Luka 11:14-20)

 Thlichia le Tilet a daihter.(Matthai 8:23-27)

 Khuachia tuahmi minung 2 a damter.(Matthai 8:28:34)

 Bawi pakhat fanu, a thihnak in a thawhter.(Matthai 9:18:26)

 Kum 12 chung thichuakmi nu a damter.(Matthai 9:20-22)

 Mitcaw 2 a damter.(Matthai 9:27-31)

 Khuachia tuah ruangah a holh kholo mi  a damter.(Matthai 9:32-34)

 Mi 5000 rawl a dangh hna.(Matthai 14:15-21)

 Jesuh, ti cungah a ke in a kal.(Matthai14:24-27)

 Nuhmei fanu, Khuachia tuahmi a damter.(Matthai 15:21-28)

 Hnachet, Holh kholo, Kebei, Mitcaw, etc. a damter hna.(Matthai 15:29-31 ; Marka 7:31-35)

 Mi 4000 rawl a dangh hna. (Matthai 25:32-39)

 Bethsaida khua mitcawpa a damter.(Marka 8:22-26)

 Ngakchiapa Khuavang nih a tuahmi a damter.(Marka 9:17-29)

 Nga kaa chungin phaisa a chuahter.( Matthai 17:24-27)

 A chuahka in a mit a cawmi a damter.(Johan 9:1-8)

 A ke le a kut a phingmipa a damter.(Luka 14:1-6)

 Mithi “Lazaruh” a thawhter.(Johan 11:17,11:44)

 Thinghmui 10 a damter hna.(Luka 17:11-19)

 Jerikoh khua ah mitcaw a damter.(Matthai 20:29-34)

 Theipi kung chiat a serh. (Mattai 21:18-22)

 Tlangbawi ngansal, Hna(ear) a damter.(Luka 22:47-51 ; Johan 18:10)

 Nga tamtuk a tleihter hna, thihnak in a thawh hnu ah a zultu hna sinah a lang. (Johan 21:1-14)

 Mipa chung I khuachia a ummi kha 200 an si.(Marka 5:15)

 Simon Peter nih sur in a tleihmi(nga) kha 153 an si. (Johan 21:11)

 Jesuh, vawlei a len lio ah mithi 3 a thawhter.(Luka 8:54 ; Johan 11:43 ; Johan 6:51

Baibal Theitlei Rel Chapnak

Jesuh A Sinak Le Thil Khuaruahhar Thenkhat

Jesuh A sinak le thil khuaruahhar Thenkhat

1) Vawlei Ceutertu (Johan 8:12)
2) Tuu luhnak Kutkaa (Johan 10:7)
3) Tuu congtu (Johan 10:11)
4) Pathian Fapa (Johan 10:36)
5) Thawhtthannak le Nunnak (Johan 11:25)
6) Lam, Biatak le Nunnak (Johan 14:6)
7) Siangpahrang (Johan 18:37) , Nunnak Changreu (Johan 6:35)
8) Jesuh, a muihmai a thlennak tlangah a langmi hna: Moses le Elijah an si. (Matt 17:3)
9) Penticost ni ah Peter thawngttha chimhnak in mi 3000 an piangthar (Hrinthan). (Lam 2:41)
10)  Jesuh Vailam an tahnak,”Golgata(Luruhtlang)” a si. (Matt 27:33)
11)  Jesuh vailam cungah Suimilam 6 chung hrawng a um. (Marka 15:25-34)
12)  Zumtu hna lak ah Sarthih hmasabik cu “Seteven” a si. (Lam 6:1-7)
13)  Jesuh Vailam a putpitu(putpiaktu) “Simon” : Korin khuami a si. (Matt27:31:33)
14)  Thihhnu ah biachimtu cu “Abel” a si. (Heb 11:4)
15)  Pawl biachim lio ah inndot pathum cungin a tlami pa min cu “Ethikas” a si.(Lam 20:9)
16)  Jesuh thilri kha hmun li(4) ah an tthen. (Johan 19:23)
17)  Mery nih Jesuh zihmui a thuhmi I, a min cu “Spikenard” a si. (Johan 12:3)
18)  Jesuh vailam an tahnak tlangcu: Latin nih “Calvaria” an ti, Greek nih “Kranion” an ti. Aramic nihcun “Golgata” tiin a hmang ve. (Luka 23:33)
19)  Jesuh kha a nun lio ah voihnih(2) a ttap. (Johan 11:35; Luka 19:41)
20)  Johan lu tantu “Herod” a si. (Matt. 14:10)
21)  Jesuh nih Unau 4 a nei : Jeim, Josef, Judas, le Simon hna an si. (Matt 13:55)
22)  Bible ah Khrihfa ti a langh hmasabiknak “Lamkaltu 11:26” ah a si.
23)  Paul a citmi lawng a rawk lio ah minung 276 an si. (Lam 27:37)
24)  Asia ram Khrih a zum hmasabik tu cu “Epennetas” a si. (Rom 16:5-8)
25)  Pentecost ni ah a telmi Ram 12 an si. (Lam 3:5-11)
26)  Pathian nih Van pathum(3) a siam. (Gen 1:1)
 Van pakhatnak (Daneil 4:11; Matt 6:26)
 Van pahnihnak (Sam 19:1)
  Van pathumnak (I Korin 12:2)
27)  Jesuh van a kai hnu ah a hmutu 3 an um : Setephen (Lam 7:55) ; Paul (Lam 4:3-6); le Johan ( Biathlam 1:10,12,16)

Bible Ah Kum 900 Cung A Nungmi Hna

Bible ah kum 900 cung a nungmi hna..

1. Adam. Kum - 930 (Gen 5:5)

2. Seth. Kum - 912 (Gen 5:8)

3. Enosh. Kum - 905 (Gen 5:11)

4. Kain. Kum - 910 (Gen 5:14)

5. Jared. Kum - 962 (Gen 5:20)

6/ Methuselah. Kum - 969 (Gen 5:27)

7. Noah. Kum - 950 (Gen 5:29)