Apr 20, 2017

MINUNG MIN TIAL NING (How to write proper names). By- C. Laiki

Liankil Cinzah

Grammar : A Grammar is the study of rules, words
and structures of any language.

Grammar hi Mirangca lawngah a umi a si lo, vawleicung
holh kip ah Grammar cu an um dih.  English Grammar,
Burmese Grammar, Mizo Grammar,  Mara Grammar,
Lai Grammar tiin mah le holh le ca cio cafang komh
le fonh ning, ca tialning le min tialning tehna hngalhnak
caah Grammarians (Grammar mithiampawl nih an tuah-
mi a si.

Grammar lakah Wren & Martin tialmi "High School English
Grammar hi a tling bik le a thabik ti u si law, kan palh tuk
lai lo. Atu tiang mah cauk nakin a tha deuhmi Grammar
a chuak rih lo caah a si.

Hi Grammar cauk nih hi tihin a kan cawnpiak. Noun
(min) hi (4) in a then.
(1). Proper noun (Pumpak min)
e.g: David, Obama, Yangon, Hakha, etc.
(2). Common noun (Tlanghrawm min) e.g: Man, dog, book, gun, etc.
(3). Collective noun (Tlangkomh min) e.g: Class, committee,
crowd, audience, party, etc.
(4). Abstract noun (Lungthli min) e.g: Life, death, happiness, fellowship, education, etc.

Wren le Martin lawng si loin Grammar tialtu vialte nih Pumpak
min (proper noun) hramhawknak hi capital letter a si lai an ti.
Min dang vialte hi cu cafang hme in tial ding lawng an si.
Biatlang hramthawknak a si lawngah cafang ngan a si lai
an ti. (All proper nouns are to be written in capital letters at
the beginning)

E.g: Proper nouns - Abdulla, Alex, Daniel, Moses, Richard,
Samaira, Mandalay, Japan, Malaysia, etc.

Min hi sullam ngei in sakmi lawg an si. Mirang min, Hebrew
min, Bama min, Chin min,etc  vialte sullam ngei lawng an si.
Min saktu chimduhnak kan hngalh le hngalh lo lawng a si.

E.g: - Abdulla (Muslim min) = Servant or Slave of Allah/God.
Alex (Arabic/American min) = Protector of men or mankind.
Daniel (Hebrew min) = God is my judge.
Moses (Hebrew min) = Taken from the water.
Richard (American min) = Powerful ruler.
Samaira (Indian Tamil min) = Eternal beauty.
Cawisang (Lai min) = Exalt (The Lord exalts us)
Teitu (Lai min) = Victor, winner.
Minthang (Lai min) = Be famous/popular.(Let the owner of this
                                      name be popular/ famous)
Newin (Burmese min) = The sun is bright (Let the owner of this
                                          name be as bright as the sun)
Aungthu (Burmese min) = Victor, winner of a battle or competition.
BeirΓ΄na (Mara min) = The Lord is so great,

Lai min "Van Bik" timi  hi "zeizong vialte lakah vancungkhua hi
a sangbik, a lianngan bik, a biapi bik" ti duhnak a si. "Chan Ceu"
timi min hi " Kan chan hi a ceu cang" tinak a si. "Dawt Sung" hi
"Bawipa a kan dawtnak hi a sung tuk" tinak a si.  "Sang Hlei" zong
 "A hlei in kan sang khun" ti duhnak a si. "Za That" timi min zong
"A zaza in sa ka kah/thah" ti chimduhnak a si. "Phun Sang" hi
"Kannih cu a sangmi miphun kan si or Bawi phun kan si" tinak a si.

Ab Dulla, A Lex, Da Niel, Mo Ses, Ri Chard, Sa Mai Ra - tiin kan
tial ahcun biatlang pakhat bantuk an si hleiah an sak duhnak min sullam an chuak ti lai lo.
.
Cawisang, Minthang, Aungthu, etc ti kan tial lawngah min tialning a si bantukin Grammar rule zong a si ve.  Cawi Sang tiin kan tial ahcun min si loin Biatlang/Sentence a si cang. Cawisang tiah kan tial ahcun minung min  a si.

Catial ning, Min tial ning, cafang hmang ning vialte a kan cawnpiaktu hi Grammar a si. Grammar nih minung min tial tikah "aw pakhat  a chuaknak paohpaoh cafang then dih le cafang ngan (capital letter) in tial ding timi cawnpiaknak pakhat hmanh a um lo. Proper noun paohpaoh cu cafang ngan in thawk a si lai a ti cang caah a changtu cafang vialte cu a hme lai ti a fiang ko cang.

Cucaah - Biatlang pakhat a simi "Van Bik" hi min pakhat si dingin
Vanbik,
Chan Ceu - Chanceu,
Dawt Sung - Dawtsung,
Sang Hlei - Sanghlei,
Za That - Zathat,
Phun Sang - Phunsang,etc tiin tial ding a si.

Minung min tialning phunphun / Kinds of writing proper names.

1. Min tial tikah Pumpak min hi cafang ngan in thawk ding.
2. Pa min thlak duh ahcun adang in tial cafang ngan in thawk.
3. Krifa min thlak duh ahcun cafang then a ngan in thawk.
4. Phun min thlak duh ahcun cafang then, a ngan in thawk ding.
5. Pumpak min pakhat lawng.

Pumpak min pawl/ Proper names -
- Obama, Estrada, Hayman, Sharanya, Manghlei.
E.g:
- Barack Obama - Barack = Pa min, Obama =Proper name,
           (African min)
Joseph Estrada - Joseph = Krifa min, Estrada = Proper name,
      (Philipine min)
Hayman Newin - Hayman = Proper name, Newin= Pa min,
     (Burmese min)
Sharanya Moham - Sharanya = Proper name, Moham=Pa min,
     (Indian Tamil min)
Manghlei Cinzah - Manghlei = Proper name, Cinzah = Phun min,
     (Lai min)
Valai Zawtha - Valai = Proper name, Zawtha = Phun min,
     (Mara min)
Vanbiakthang = Proper name.

Cun - Aungsan Su Kyi - Aungsan = Pa min, Su = Proper name,
          Kyi = Nu min (Asho Chin min)
Osama bin Laden = Laden fapa Osama timi Muslim min)
Mohathir bin Mohamad = Mohamad fapa Mahathir sullam
    ngeimi Muslim min)  ti zong an um ve.

Zei bantuk Grammar nih hmanh - Minung min le khua min, ram min te hna tial ning a khat kho lo timi rule an chuak lo. Min tial ning ah cafang then ding a simi cu - Pumpak min, Phun min, Pa min, Krifa min ti bantuk pawl lawng an si.

E.g: - "Van Lian Thang Zathang" hi First name, middle name, last name then ding si seh law - zeitin dah kan then lai? A si kho lo.
- "Vanlianthang Zathang" ti ahcun a fiang tuk cang.

Vanlianthang = First name
Zathang = Last name.

Aungsan Su Kyi -
Aungsan = First name
Su = Middle name
Kyi = Last name.

First name, middle name, last name timi hi awchuaknak paoh then a si lo, Proper name, Father's name, Mother's name, Clan name, Christian name ti bantuk pawl hi chimduhnak a si.

By- C. Laiki
 ( 14 - 7 - 2016 )

Lai Min Tialning. By- L Sui Kung Ling

MIN TIAL NING (Kan Min Tial Ning) By - C. Laiki (C. Liankil ) 1,7,2016

Chin Min Ttialning le Identity. By Luke Sui Kung Ling